عسل رس بسته چیست؟ علت رست بستن عسل و مزایای آن

1. عسل رس بسته چیست؟
2. دلایل رس بستن عسل
3. مراحل رس بستن عسل مایع
4. مزایای رس بستن عسل
5. باور های اشتباه در مورد عسل رس بسته
6. رایج ترین کاربرد عسل رس بسته
7. تفاوت عسل رس بسته با عسل شکرک زده
8. راه های پیشگیری از رس بستن عسل
9. سخن آخر برای رس بستن عسل
10. سوالات متداول برای عسل رس بسته

آیا تا به حال با پدیده‌ی "رس بستن" عسل مواجه شده‌اید؟ بسیاری از افراد این حالت طبیعی عسل را به اشتباه نشانه‌ی کاهش کیفیت یا تقلب می‌دانند، اما واقعیت چیز دیگری است. عسل رس بسته یکی از نشانه‌های خلوص و کیفیت بالای عسل طبیعی است که نه تنها نقص محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند فواید فراوانی نیز برای مصرف‌کنندگان داشته باشد. پس اگر قصد خرید عسل طبیعی را دارید به ویژگی های اصلی آن مانند رس بستن و یا شکرک زدن آن توجه کنید.

در این مقاله از پرهلو، به بررسی دقیق پدیده‌ی رس بستن عسل، علت‌های آن و مزایایی که این نوع عسل برای سلامتی دارد، خواهیم پرداخت. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره‌ی این ویژگی طبیعی و شگفت‌انگیز عسل کسب کنید، با ما همراه باشید.

عسل رس بسته چیست؟

همان طور که گفته شد، عسل رس بسته، یکی از انواع و اشکال این محصول است که در جریان نوعی فرآیند طبیعی، قسمتی از قند های موجود در آن و یا تمام این قند، به شکل جامد و به حالت کریستالی در می آید.

لازم است بدانید، بر خلاف باور رایج در میان افراد که رس بستن عسل را نشانه تقلبی بودن و عدم کیفیت محصول می دانند، عسل رس بسته نوعی عسل طبیعی و با خلوص بالا می باشد. عسل رس بسته، محصولی کاملا طبیعی و بر پایه شهد گیاهان است که با هیچ شکری ترکیب نشده و کاملا محصول زحمات زنبور ها می باشد.

رس بستن عسل اغلب در فصول سرد سال صورت می گیرد و مدت زمان آن نیز با توجه به نوع عسل ها، متفاوت می باشد. برخی از انواع عسل ها پس از چند هفته و برخی دیگر نیز پس از گذشت چندین سال، رس می بندند.

دلایل رس بستن عسل

رس بستن عسل یک فرآیند طبیعی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی اتفاق می‌افتد. این پدیده نشان‌دهنده خلوص عسل و عدم افزودنی‌های مصنوعی است. برخلاف تصور عمومی که ممکن است رس بستن را به معنای کاهش کیفیت عسل بداند، این حالت نتیجه‌ی واکنش‌های طبیعی در ساختار عسل و ترکیبات آن است. برخی از عوامل مهمی که بر رس بستن عسل تأثیر می‌گذارند، عبارتند از:

قند موجود در عسل

همان طور که می دانید، عسل، اغلب از دو نوع قند ساده با نام های گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است که هر کدام، تاثیر متفاوتی در رس بستن عسل دارند. گلوکز، به دلیل کمتر بودن میزان حلالیت در آب، در مقایسه با فروکتوز بیشترین تاثیر را در کریستالی شدن و رس بستن عسل دارد. بر این اساس می توان گفت، عسل هایی مانند عسل کلزا یا آفتابگردان که گلوکز بیشتری دارند، سریع تر رس می بندند.

فروکتوز نیز به دلیل حلالیت بیشتر در آب، تاثیر کمتری در کریستالی کردن و رس بستن عسل دارد و می توان گفت عسل هایی مانند عسل کنار و اقاقیا، با داشتن فروکتوز بالا، دیرتر به مرحله رس بستن می رسند.

دمای محیط

از دیگر عوامل و دلایل مهم در رس بستن عسل، دمای محیط است. از آن جایی که بهترین و مناسب ترین دما برای انجام یا تسریع فرآیند رس بستن عسل در حدود 14 سانتی گراد است، در صورتی که عسل در جایی مانند یخچال یا دمایی پایین تر یا نزدیک به این میزان قرار داده و نگهداری شود، روند رس بستن به آسانی صورت می گیرد. لازم است بدانید، نگهداری عسل در دمایی بالاتر از 25 درجه، روند رس بستن را کندتر خواهد کرد.

وجود رطوبت در عسل

یکی دیگر از دلایل و عوامل رس بستن عسل، وجود رطوبت در آن است. به طور کلی، عسل هایی با میزان رطوبت پایین تر و کمتر از 18 درصد بیشتر در معرض رس بستن هستند، زیرا مولکول های آّب کمی برای حفظ حالت مایع قند های موجود در عسل دارند.

عسلی که میزان رطوبت کمتری داشته باشد چسبناک تر بوده و قند موجود در آن، زودتر به حالت جامد و کریستالی در می آید. در حالی که در عسل هایی با رطوبت بیش از 25 درصد احتمال رس بستن بسیار کمتر خواهد بود و ممکن است به حالت تخمیر نزدیک تر باشد.

وجود ذرات ریز در عسل

یکی دیگر از عوامل موثر بر رس بستن عسل، وجود ذرات ریز مانند گرده های گل، ذرات موم یا ناخالصی های طبیعی در عسل است که به عنوان عامل بسیار مهمی در تشکیل کریستال عمل می کند. در این شرایط، عسل هایی که تصفیه نشده اند و یا حاوی مقادیری از گرده گل های طبیعی هستند، بسیار سریع تر دچار رس بستن خواهند شد.

نوع گیاه

از دیگر عوامل مهم و موثر در رس بستن عسل، نوع گیاهی است که زنبور از آن تغذیه کرده است. به این ترتیب عسل هایی مانند اقاقیا و کنار، به دلیل داشتن مقادیر زیاد فروکتوز، دیرتر رس می بندند.

مراحل رس بستن عسل مایع

لازم است بدانید عسل مایع، با گذراندن مراحل مختلفی به عسل رس بسته تبدیل خواهد شد که عبارتست از:

• تشکیل بلور یا کریستال های اولیه با جدا شدن مولکول های گلوکز موجود در عسل از آب: انجام این مرحله تا حدود زیادی به میزان ذرات ریز یا ناخالصی های طبیعی موجود در عسل بستگی دارد که به عنوان هسته های بلور محسوب می شوند.
• رشد بلور ها و افزایش تعداد آن ها: مدت زمان این مرحله، چند هفته تا چند ماه خواهد بود و با توجه به نوع عسل و شرایط محیطی مختلف، متغیر می باشد.
• تبدیل شدن از حالت مایع به حالت نیمه جامد که در اصطلاح رایج، به آن عسل رس بسته گفته می شود.

مزایای رس بستن عسل

رس بستن عسل نه تنها نشانه‌ی کاهش کیفیت نیست، بلکه به عنوان یک ویژگی طبیعی، نشان‌دهنده‌ی خلوص و اصالت عسل است. این پدیده که به صورت جامد یا نیمه‌جامد شدن عسل ظاهر می‌شود، فواید و مزایای بسیاری برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

خلوص بالا

یکی از فواید و مزایای رس بستن عسل، افزایش خلوص و طبیعی بودن آن است. لازم است بدانید، عسل های مصنوعی یا فرآوری شده، به دلیل دست کاری و تغییرات ایجاد شده در آن ها و یا افزودنی هایی که برای جلوگیری از رس بستن به آن ها اضافه شده، به سختی رس می بندند.

حفظ خواص درمانی

از دیگر مزایای رس بستن عسل، حفظ تمامی مواد معدنی، آنزیم ها، آنتی اکسیدان ها و غیره در آن است. در صورتی که در عسل های فرآوری شده یا حرارت داده شده، احتمال کاهش و از بین رفتن خواص بسیار زیاد است.

داشتن بافت دلپذیر

عسل رس بسته دارای بافت نرم و کرمی بوده که می توان از آن به عنوان کره یا رومال نان استفاده کرد. هم چنین این نوع بافت، موجب می شود مصرف عسل نیز آسان تر گردد.

ماندگاری بالا

یکی دیگر از فواید و مزایای عسل رس بسته، میزان ماندگاری بالای آن است. زیرا به دلیل رس بستن و کاهش فعالیت آب، محیط مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها وجود ندارد. از این رو می توان گفت، احتمال خراب شدن یا فاسد شدن محصول نیز بسیار کاهش خواهد یافت.

باور های اشتباه در مورد عسل رس بسته

هر چند رس بستن عسل نوعی فرآیند طبیعی در این محصول است، با این حال در برخی موارد به دلیل عدم آگاهی کافی و استفاده برخی افراد سودجو، باور های غلط و نادرستی در این زمینه در میان مردم رواج یافته که موجب می شود در اغلب موارد، افراد تصمیمات اشتباهی در زمینه خرید عسل بگیرند. در ادامه، برخی از این باور های نادرست را بیان خواهیم کرد:

1. عسل رس بسته صد در صد طبیعی است!

اولین باور نادرست ولی رایج در میان افراد، طبیعی بودن هر نوع عسل رس بسته است. در حالی که این باور درست نیست، زیرا بسیاری از انواع عسل های تغذیه ای، صنعتی و یا هر ماده حاوی قند دیگری نیز رس می بندد و این قضیه، ارتباطی با میزان طبیعی بودن و خلوص محصول ندارد. تنها راه برای اطمینان یافتن از طبیعی و خالص بودن عسل، بررسی و سنجش فاکتور های شش گانه محصول در آزمایشگاه می باشد.

2. دانه های عسل رس بسته طبیعی ریزتر از عسل تقلبی هستند!

دومین باور رایج اشتباه در میان افراد، اندازه دانه های عسل رس بسته است. به طور کلی باید گفت، اندازه دانه های عسل رس بسته، به عواملی مانند نوع گیاه منشا عسل، میزان گلوکز موجود در عسل، میزان رطوبت عسل و غیره بستگی دارد. به طور مثال، دانه های بلوری عسل رس بسته خارشتر در اندازه های کوچک و دانه های بلوری عسل رس بسته برازمبل درشت هستند. به این ترتیب، نمی توان تنها با توجه به اندازه دانه های عسل رس بسته، به طبیعی بودن یا تقلبی بودن آن پی برد.

3. فرآیند رس بستن تنها مخصوص عسل است!

سومین باور اشتباه رایج در میان عموم این است که، رس بستن تنها مخصوص عسل است. در حالی که بر خلاف این باور، هر محصول دیگری مانند شربت ها و مربا ها که دارای مقادیر زیادی گلوکز باشند نیز ممکن است رس ببندند.

4. هر چقدر میزان غلظت عسل بیشتر باشد احتمال رس بستن بیشتر است!

چهارمین باور نادرست در میان افراد، افزایش احتمال رس بستن در عسل هایی با غلظت بالا می باشد. در صورتی که بر خلاف این گفته، میزان غلظت عسل، دلیل کافی برای رس بستن آن نیست و بسیاری از عسل های رقیق نیز در دوره زمانی خاصی رس می بندند.

5. اگر عسل از پایین رس ببندد نشانه طبیعی بودن عسل است!

پنجمین باور اشتباه رایج در میان افراد این است که گمان می کنند، اگر عسل از پایین یا ته ظرف شروع به رس بستن کند عسل طبیعی و خالص است و رس بستن از بالای ظرف، نشانه تقلبی بودن آن است. در صورتی که این باور پایه و اساس علمی نداشته و تمامی عسل ها چه به صورت طبیعی و چه فرآوری شده، به مرور زمان ته نشین و در پایین ظرف جمع می شوند.

6. در صورتی که سرعت رس بستن عسل بالا باشد آن عسل طبیعی نیست!

ششمین باور اشتباه رایج، احتمال تقلبی بودن عسل هایی است که با سرعت بالا رس می بندند. در صورتی که سرعت رس بستن عسل، به عوامل و فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. به طور مثال، اغلب عسل هایی با گلوکز بیشتر از 28 درصد مانند عسل آفتابگردان، عسل کلزا، عسل یونجه و غیره، زودتر از سایر انواع عسل ها رس می بندند.

رایج ترین کاربرد عسل رس بسته

عسل رس بسته، به دلیل داشتن فواید و مزایای فراوان گفته شده، در برخی موارد مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از کاربرد های عسل رس بسته عبارتند از:

• درمان سرطان معده یا استخوان با مصرف روزی 3 قاشق عسل رس بسته
• کنترل و درمان تنش های عصبی به دلیل داشتن گلوکز بالا
• تهیه غذا یا دسر به دلیل بافت کرمی و نرم عسل رس بسته و قابلیت پخش شدن آسان و استفاده از آن در صبحانه، دسر ها و نوشیدنی های گرم و جایگزین مناسب برای شکر
• لوازم آرایشی به دلیل داشتن کریستال های نرم و به نوعی لایه بردار ملایم در برخی محصولات مانند ماسک های صورت، مرطوب کننده ها و غیره
• داروسازی به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی، التیام بخشی و تقویت سیستم ایمنی و درمان برخی درد ها مانند گلو درد و بهبود زخم ها، مکمل انرژی برای ورزشکاران، بهبود و ترمیم زخم ها و سوختگی های سطحی
• درمان دیابت یا قند خون به دلیل داشتن قند طبیعی با نام فروکتوز که برای مبتلایان به دیابت و افرادی که نیاز به مصرف انسولین دارند، بسیار مناسب و موثر است.
• درمان بیماری های گوارشی با مصرف عسل رس بسته به صورت ناشتا به دلیل داشتن خواص ضد باکتریایی
• جوانسازی و شادابی پوست به دلیل داشتن مقادیر زیادی ویتامین آ و ای، با مصرف عسل رس بسته به صورت خوراکی یا به شکل ماسک بر روی پوست

تفاوت عسل رس بسته با عسل شکرک زده

یکی از موارد بسیار مهم در زمینه عسل رس بسته، تفاوت آن با عسل شکرک زده است. لازم است برای تشخیص این دو، علاوه بر دقت در خلوص و کیفیت عسل طبیعی مانند عسل گون و عدم افزودنی های مضر به آن به موارد و نکات زیر نیز توجه شود:

• ساختار کریستالی و بلوری عسل که در عسل های رس بسته، نرم و یکنواخت بوده و در عسل های تقلبی شکرک زده به دلیل استفاده از شکر ها و افزودنی های مصنوعی، به شکل زبر و درشت می باشد.
• طعم عسل که در عسل طبیعی رس بسته، دلپذیر و اصیل است و در عسل های شکرک زده تقلبی، اغلب طعمی شبیه به شکر مصنوعی داشته و کمی ناخوشایند است.
• نحوه ذوب شدن عسل که در عسل خالص رس بسته، با حرارت دادن ملایم انجام شده و در عسل های تقلبی شکرک زده، این فرآیند به سختی و با تغییر رنگ و طعم صورت می گیرد.
• عسل رس بسته به آسانی با بزاق دهان فرد حل می شود و عسل های تقلبی شکرک زده، مانند ذرات آب نباتی در دهان حل نشده و به دندان ها می چسبند.
• عسل رس بسته خالص در مقابل برش مقاومتی نداشته و به آسانی با قاشق بریده می شود و عسل شکرک زده برش زدن سختی داشته و اغلب مقداری از آن به قاشق می چسبد.
• مدت زمان رس بستن در عسل خالص چندین ماه بوده و در عسل های تقلبی شکرک زده، این مدت زمان بسیار کوتاه می باشد.

راه های پیشگیری از رس بستن عسل

اگرچه رس بستن عسل یک فرآیند طبیعی و نشان‌دهنده خلوص آن است، اما در برخی موارد ممکن است افراد بخواهند از این پدیده جلوگیری کنند، به‌ویژه زمانی که ظاهر مایع و شفاف عسل برای فروش یا مصرف ترجیح داده می‌شود. برای جلوگیری از رس بستن عسل، می‌توان از راهکارهای مختلفی استفاده کرد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:

• نگهداری عسل در دمای بالاتر از 25 درجه سانتی گراد
• جلوگیری از ورود گرده یا موم به داخل عسل در زمان برداشت و نگهداری از عسل
• حرارت دهی ملایم و کنترل شده عسل تا کریستال های موجود در آن حل شوند. دقت شود که دمای بیش از 40 درجه، به ترکیبات مفید عسل آسیب خواهد زد.

اما اگر می خواهید عسل در مدت زمان سریع تری رس ببندد، لازم است به موارد زیر کنید:

• خرید عسل هایی با گلوکز بالا که بیشتر مستعد رس بستن هستند.
• نگهداری عسل در یخچال و یا در مکانی با دمای زیر 14 درجه سانتی گراد تا روند رس بستن عسل سریع تر انجام شود.
• ترکیب عسل مایع با مقداری از عسل رس بسته به عنوان نوعی محرک، برای آغاز رس بستن و کریستالی شدن عسل

سخن آخر برای رس بستن عسل

رس بستن عسل، فرآیندی طبیعی و نشانه‌ای از خلوص و کیفیت بالای عسل است. برخلاف تصور رایج، این پدیده به‌هیچ‌وجه نشان‌دهنده فساد یا افزودنی‌های غیرمجاز نیست و به دلیل بلور شدن گلوکز موجود در عسل رخ می‌دهد. عسل‌هایی که نسبت گلوکز به فروکتوز بالاتری دارند، سریع‌تر رس می‌بندند. همچنین، نگهداری عسل در دماهای پایین (حدود 5 تا 15 درجه سانتی‌گراد) و وجود ذرات ریز معلق مانند گرده گل یا موم، این فرآیند را تسریع می‌کند.

عسل رس‌بسته از نظر ارزش تغذیه‌ای و خواص درمانی هیچ تفاوتی با عسل مایع ندارد و همچنان کاملاً قابل مصرف است. این ویژگی طبیعی نشان‌دهنده خلوص عسل است و اطمینان می‌دهد که عسل شما فرآوری یا حرارت ندیده است. بنابراین، اگر به‌دنبال عسلی باکیفیت، خالص و پرخاصیت هستید، خرید عسل طبیعی از تولیدکنندگان و فروشگاه های اینترنتی معتبر مانند پرهلو بهترین گزینه است.

سوالات متداول برای عسل رس بسته